Piastowie cz. 3

    Więc najlepiej zachowanym grodziskiem z czasów pierwszych Piastów jest forteca na wyspie leżącej na Jeziorze Lednickim. Czyli, nomen omen, Ostrów Lednicki – dziś nie tylko rezerwat archeologiczny ale i muzeum leżące na Szlaku Piastowskim.

Widok na fortyfikacje grodowe Ostrowa Lednickiego

Pozostałości palatium na Ostrowie Lednickim

    Według kilku teorii jest to miejsce chrztu Mieszka I (stąd od jakiegoś czasu na pobliskich Polach Lednickich odbywają się masowe spotkania ewangelizacyjne; niby katolickie, a jakieś takie posoborowe), ale ja mam spore wątpliwości co do tego. Przede wszystkim nie da się stwierdzić obecności w państwie Piastów żadnego biskupa w tamtym czasie, a bez takiegoż chrzest osoby dorosłej odbyć się nie może. Niemniej pałacowa kaplica faktycznie mogła służyć za baptysterium – dla małych książątek albo dla plemiennych możnowładców. Choć jeśli biskup rezydował w Poznaniu (a po roku 1000 także w Gnieźnie)... No, nieważne.

Palatium piastowskie - kaplica, baptysterium, lub całkiem co innego

    W kościele grodowym – kamiennym, większość pierwszych chrześcijańskich świątyń w Polsce była jednak drewniana, jak ta odkryta w Kaliszu chociażby – znaleziono do tego groby dostojników. Niekoniecznie kościelnych, możliwe, że jakichś Piastów, w końcu było ich więcej niż tych znanych tylko z kronik.

Pozostałości kościoła grodowego

    Ciekawostką jest odnalezienie w pozostałościach świątyni staurotekę, relikwiarza w kształcie krzyża. Mógł on należeć do jakiegoś kościelnego dostojnika, a archeolodzy i specjaliści twierdzą, że jest bizantyjskiej proweniencji – tak jak mozaiki w kaplicy poznańskiego palatium. Przypominam, że to czasy przed Wielką Schizmą, i papież z patriarchą Konstantynopola nie dość, że jeszcze nie obrzucili się na wzajem infamiami, to bywało, że czasem współpracowali. Matką Ottona III, marzącego o stworzeniu wielkiego europejskiego cesarstwa (w którym to marzeniu miał uczestniczyć nasz Bolesław przecież, jako wódz Słowiańszczyzny) była przecież Teofano, cesarzówna bizantyjska.

Stauroteka z Ostrowa Lednickiego - kopia

Miejsce po zdobionej bizantyjskimi mozaikami kaplicy przy poznańskim palatium

    O potędze Państwa Gnieźnieńskiego nie świadczą li tylko te kamienne konstrukcje otoczone potężnym wałem. Otóż wyspa w X/XI wieku połączona z ze stałym lądem była dwoma drewnianymi mostami, jednymi z najdłuższych w ówczesnej Europie. Relikty ich można oglądać do dzisiaj w wodach Jeziora Lednickiego. Walka na tych przeprawach prawdopodobnie zakończyła pierwszy okres istnienia Polski, a wody jeziora przechowały jeden z najbogatszych na Świecie depozyt broni z XI wieku. Znaleziono też słynną bullę (odbitą w ołowiu pieczęć umieszczaną na dokumentach) z wizerunkiem prawdopodobnie Chrobrego dzierżącego Włócznię Świętego Maurycego (tą ofiarowaną mu w czasie Zjazdu Gnieźnieńskiego przez cesarza Ottona III).

Relikty jednego z dwóch mostów z X wieku na Ostrowie Lednickim

    Niektórzy widzą w grodzie siedzibę Dobrawy, inni główną rezydencję władców, może pomieszkiwała tu Rycheza i stąd, po zdobyciu władzy przez Bezpryma, wyjechała do rodziny unosząc ze sobą regalia królewskie i tytuł królowej Polski (którego żądała by używano w stosunku do niej jeszcze wiele lat po tym, jak Państwo Gnieźnieńskie przeminęło, a Kazimierz Karol słusznie Odnowicielem zwany ledwo księciem był).

Łany chrzanu na Ostrowie Tumskim - czyżby dowód na kiszenie ogórków przez pierwszych Piastów?

    A propos Bezpryma – to prawie na koniec wpisu lista historycznych władców Państwa Gnieźnieńskiego. Tak naprawdę kojarzymy tylko trzech z nich: Siemowit, Lestek, Siemomysł, Mieszko I, Bolesław I Wielki (Chrobry to wynalazek bodajże XIX wieku), Mieszko II Lambert, Bezprym, Mieszko II wraz z Ottonem Bolesławowicem i Dytrykiem, na koniec sam Mieszko II, choć już nie jako król (plotki głoszą, że oprócz korony stracił też przyrodzenie, ale nie ma tu pewności). A potem... A potem nastał chaos, opanowany po kilku latach przez Kazimierza Odnowiciela, który przeniósł środek ciężkości kraju do Małopolski. Co nie znaczy, że o Wielkopolsce zapomniano. Szlak Piastowski odwiedza całą masę miejsc związanych ze średniowiecznymi dziejami Polski. Jak chociażby Strzelno, kryjące zabytki romańskie których odpowiedniki znajdziemy w Wenecji u św Marka i w Santiago de Compostela.

Z zewnątrz nie wygląda, ale to Strzelno, jeden z najcenniejszych europejskich skarbów sztuki romańskiej

    Warto też pamiętać, że Piastowie – jakby nie było zaczynający jako łowcy niewolników, niczym plemienni wodzowie Afryki Zachodniej (umiejący też wykorzystać optimum klimatyczne) – okazali się na tyle sprawnymi politykami, że zaledwie 30 lat po pojawieniu się na arenie dziejów (to znaczy: kiedy rozepchnęli się na mapie tak, że ich zauważono – vide relacja żydowskiego handlarza niewolników z Hiszpanii, Ibrahima ibn Jakuba) do ich stolicy pielgrzymuje najpotężniejszy władca Europy Zachodniej, cesarz Otton III. Czy Zjazd Gnieźnieński odbył się faktycznie w Gnieźnie, czy w Poznaniu albo na Ostrowie Lednickim, nie ma tu większego znaczenia. Faktem pozostaje to, że włączono Państwo Gnieźnieńskie w europejski ład, a to, czy owo włożenie diademu przez młodego cesarza na bolesławową głowę było koronacją czy nie pozostaje w sferze sporów historyków. Oficjalnie na koronację Bolesław musiał czekać jeszcze ćwierć wieku (czego rocznicę – okrągłą, tysiącletnią – jakoś w kwietniu będziemy obchodzić), ale w między czasie zdołał koronować się na władcę Czech i zdobyć Kijów.

Katedra w Gnieźnie obecnie

Poznańska katedra - widok współczesny

    I – jeszcze raz podkreślę – mimo upadku spowodowanego waśniami dynastycznymi (i prośbami o obcą interwencję z Rusi i Cesarstwa; Targowica nie jest nowym wynalazkiem – swoją drogą jednym z interwentów był niejaki Harald Hårdråde, Srogi, zwany ostatnim wikingiem, postać nieprzeciętna nawet jak na pierwszą połowę XI wieku) i utratą korony królewskiej państwo przetrwało. Ta żywotność polskości – patrząc na późniejszą historię – jest doprawdy fascynująca. I sprawia, że może przyszłość Polski nie rysuje się w aż tak ciemnych barwach.

Wesołe barwy Szlaku Piastowskiego